کد مطلب:22648 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:48

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

حقد و كينه را چگونه از خود برطرف كنيم؟

حِقد (كينه) پنهان كردن دشمني در دل است و آن از ثمره غضب است؛ زيرا غضب وقتي [به سبب عجز از انتقام ]تشفّي پيدا نكرد و ناچار فرو خورده شد به باطن مي رود و در آن جا به صورت حقد و كينه درمي آيد. كينه از مُهلكات بزرگ است. رسول خدا(ص) فرمود: {Hاَلمؤمِنُ لَيسَ بِحَقُودٍH}؛ {Mمؤمن كينه توز نيست M}. غالباً كينه ملازم با آفاتي است از قبيل: حسد، دوري و بريدن از شخص مورد كينه، ايذاي او و دست زدن به محرماتي از قبيل: دروغ، غيبت، بهتان، فاش كردن راز، پرده دري، اظهار عيب، شماتت نسبت به بلايي كه به وي رسيده و خوشحالي از آن، شادي از ظهور لغزش ها و خطاهاي او، استهزا و مسخره كردن وي، اعراض از او در جهت خوار شمردنش، ادا نكردن حقوق او (مانند دين يا صله رحم)و... همه اينها حرام است و به تباهي دين و دنيا مي انجامد و ضعيف ترين مرتبه كينه اين است كه از آفات ياد شده احتراز كند و براي كينه مرتكب گناه نشود؛ لكن [برفرض كه هيچ يك از اينها پديد نيايد] خود كينه از امراضي است كه بر باطن آدمي سنگيني مي كند و روح از آن متألّم و در آزار مي باشد. هم چنين كينه، انسان را از بساط قرب الهي و از وصول به ملكوت اعلي و همدمي ساكنان عالم قدس باز مي دارد و صاحب خود را از آنچه شيوه اهل ايمان است و از بشاشت، شكفتگي، رفق، مهرباني، فروتني و تلاش براي حوايج مردم و همنشيني با آنان و رغبت به ياري و غمخواري آنها منع مي كند و همه اينها درجات او را در دين كاهش مي دهد و بين او و رفاقت با مقربان حائل مي شود. از آن جا كه كينه عبارت از دشمني باطني است؛ بنابراين همه اخباري كه درباره ذم و نكوهش دشمني و عداوت رسيده، دلالت بر مذمت و ناپسندي آن نيز دارد. پيغمبر اكرم(ص) فرموده است: «هيچ وقت جبرئيل نزد من نيامد مگر اين كه گفت: اي محمد! از دشمني و عداوت مردم احتراز كن» و نيز آن حضرت(ص) مي فرمايد: «جبرئيل هرگز در هيچ امري اين قدر سفارش نكرد كه در خصوص دشمني مردم». حضرت صادق(ع) هم فرموده است: {Hمَن زَرَعَ العَداوَةَ حَصَدَ ما بَذَرَH}؛ {Mهر كه تخم عداوت بكارد همان را كه كِشته است مي درودM} و... . راه علاج اين خوي بد اين است كه: آدمي متذكر باشد كه اين عداوت باطني در دنيا ثمري ندارد؛ زيرا بيچاره كينه توز لحظه اي از درد و رنج آسوده نيست و در آخرت گرفتار عذاب خواهد بود و با وجود اين به محقود (آن كه او را دشمن دارد) هيچ زياني نمي رسد و عاقل حاضر نيست در حالتي باقي بماند كه براي او زيان آور و براي دشمنش سودمند باشد. بعد از اين تذكر بايد سعي كند كه با شخصي كه عداوت دارد همانند دوستان رفتار نمايد، با شكفتگي و مهرباني با او ملاقات كند و براي برآوردن حوايج وي بكوشد؛ بلكه بيش از ديگران به او نيكي و احسان كند تا نفس را گوشمال داده و بيني شيطان را برخاك بمالد و پيوسته اين روش را ادامه دهد تا آثار اين خوي زشت به كلي از ميان برود. كينه توزي عداوت باطني است و در حقيقت بدخواهي پنهاني و نخواستن خير براي دشمن است و ضد آن «نصيحت» است كه به معناي خيرخواهي و نخواستن شر است. بنابراين از معالجات كينه اين است كه متذكر خوبي و فوائد نصيحت باشد تا اين امر او را در از بين بردن آن ياري كند.